مہوش جمیل
اٹھ مارچ 2018ء نوں ”ویمن ڈیموکریٹک فرنٹ (ڈبلیو ڈی ایف)“دی پہلی کامیاب مرکزی کانگرس منعقد ہوئی۔ اس تنظیم دا سہرا ساڈی عظیم کامریڈز عصمت شاہ جہاں، عالیہ بخشل تھلہو، عا لیہ امیر علی تے ہور ساتھی کامریڈز دے سِر جاندا اے جو مسلسل تِن سالاں توں اِس جدوجہد دا حصہ نیں۔ سب نوں ڈھیر ساری مبارک۔
چونکہ میں کیمسٹری دی شاگرد ہاں تے بیشتر نیچرل سائنسز تے سماجی سائنسز دے علوم اِس طریقے نال پڑھائے جاندے نے کہ اوناں دا آپسی کوئی تعلق نئیں اے۔ حالانکہ اس کائنات تے کرہ ارض دی ہر شے اِک دوجے نال مربوط تے جڑی (انٹر ریلیٹدڈ) ہوئی اے۔کسی وی ری ایکٹینٹ نوں پروڈکٹ وچ تبدیل ہوون لئی چند مخصوص حالات (کنڈیشنز)دی لوڑ ہوندی اے: انرجی ،مناسب وقت تے درست سمت۔
میں ویمن ڈیموکریٹک فرنٹ نوں اِسی طرح ویکھدی ہاں کہ اَسی سماج نوں بدلن دی گل کردے ہاں کہ اک سوہنا، خوبصورت تے سچے انسانی رشتیاں دی بنیاد تے کھڑا سماج ہووے جیہڑا فرقے، مذاہب، ذات پات، رنگ نسل، قوم تے جنس دی بنیاد تے تقسیم نہ ہووے۔ انسانی سماج دے آغاز توں لے کے اَج تیئں سوانیاں ہی بلخصوص او واحد محرک نے جنہاں نے انسانی سماج نوں اَگے بڑھاون لئی، اِک بہتر سماج لئی ہمیشہ تگ و دو کیتی اے۔ زیادہ دور جاون دی لوڑ نیئں تقسیمِ ہند دے دوران سوانیاں نے صرف اپنے ای حقاں دی جنگ نیئں لڑی بلکہ اجتماعی آزادی دے حصول دی خاطر جدوجہد کیتی۔ ڈنڈے کھادے، حوالات وچ قید رہیاں
سال 1944 وچ قائد اعظم دی تقریر دے الفاظ اے نیں کہ ”اے انسانیت دے خلاف اِک جرم اے کہ ساڈیاں سوانیاں گھراں دی چار دیواری وچ قیدیاں دی طرح زندگی گزارن۔ اِس گل دا کوئی جواز نئیں کہ خواتین شرمناک حا لات وچ زندگی گزارن تے مجبور نیں۔ تسی اپنی زسوانیاں نوں زندگی دے ہر شعبے وچ کامریڈز دی طرح نال لے کے چلو“ مگر قیامِ پاکستان دے بعد خواتین دیاں تمام عظیم قربانیاں تے جدوجہد نوں یکسر فراموش کر دِتا گیا۔ حتیٰ کہ ساڈے قائد نے وی اپنی 11 اگست 1948ء دی تقریر وچ خواتین دے حقوق و فرائض بارے کوئی اِک لفظ، معاشی ترقی وچ عورت دے کردار دے حوالے یا تحفظ لئی کِسی ریاستی قانون دی گل نئیں کیتی۔
پاکستان دے بنن توں لے کے بنگلہ دیش بنن یا بلوچ، پشتون، فاٹا، وزیرستان، قبائلی علاقے، سندھ تے پنجاب دے مسائل تیکر، عورت ہی ہمیشہ سب توں زیادہ استحصال دا شکار ہوندی رئی اے۔ پاکستان وچ بہت ساریاں خواتین سیاسی طور تے متحرک رہیاں، جیویں طاہرہ مظہر جنہاں نے سن 1050 وچ ”انجمن جمہوریت پسند خواتین“ قائم کیتی۔ بیگم رعنا لیاقت علی خان نے ”پاکستان ویمنز نیشنل گارڈ تے پاکستان ویمنز نیول ریزرو“ دے نام توں دفاعی تنظیماں قائم کیتیاں مگر ریاستی سرپرستی نہ ہوون دے باعث تحلیل کر دتیاں گئیاں۔ بیگم رعنا لیاقت علی خان دی قیادت وچ اِک غیر سیاسی (این جی او) تے فلاحی تنظیم ”آل پاکستان ویمنز ایسوسی ایشن۔ اپوا“ 1949 وچ قائم ہوئی۔ بنگالی سوانیاں مغربی سوانیاں دی نسبت سیاسی طور تہ زیادہ متحرک سن۔ لیلیٰ مترا، موتیا چوہدری بنگلہ دیش دی قومی تحریک دے اہم نام نیں۔ مسلمان خاکی وردی والیاں نے یکم مارچ 1971 توں لئے 16 دسمبر 1971 تک مشرقی پاکستان دیاں مسلمان سوانیاں نال انتہائی غیر انسانی، بھیانک، شرمناک، جسمانی تے جنسی تشدد کیتا۔ لگ بھگ ڈھائی لکھ خواتین دا ریپ کیتا گویا دو قومی نظریے دے حا میاں نے خود ہی اس نظریے دی اہمیت واضح کر دِتی۔ جنرل ضیائدے دور وچ سیاسی طور تے متحرک سوانیاں (ایم آر ڈی تحریک، سندھیانی تحریک وچ شامل سوانیاں) نوں شاہی قلعے وچ بند کیتا گیا تے بدترین جسمانی و جنسی تشدد دا نشانہ بنایا گیا۔ اسی ظلم دے خلاف اٹھن والی صحافیاں دی تحریک وچ لالہ رخ خاتون صحافی نوں بچے سمیت گرفتار کیتا گیا۔
ضیاء آمریت دے حدود آڑڈینینس تے امتیازی حقوق دے خلاف چند سوانیاں دیاں تنظیماں نے رل مِل کے ”ویمنز ایکشن فورم “ دا مُڈھ بنیا۔ تے 31 فروری 1983 نوں پہلی واری آمریت دے خلاف سڑکاں تے نکلیاں۔ عاصمہ جہانگیر، حنا جیلانی انسانی حقاں دیاں اہم کارکنان نیں، سوانیاں دے حقاں لئی سرگرم رہیاں۔ سبین ممحمود جِنے بلوچ مسنگ پرسنز دے حوالے نال خاصا کم کیتا تے اسی جُرم وچ مار دتی گئی۔
گویا ایہناں تمام سیاسی طور تے متحرک سوانیاں نیں اپنا چوکھا سارا وقت،اپنی انرجی، اپنی ہمت، اپنی قابلیت د ے نال جدا جدا تنظیماں یا این جی اوز دے ذریعے اپنے حقاں یا اجتماعی جمہوری حقاں دی لڑائی لڑی۔ اَج وی مختلف طبقات، قوماں، قبیلیاں، ملازم پیشہ یا گھریلو سوانیاں کسی نہ کسی شکل یا پلیٹ فارم تے اپنی سماجی، معاشی تے سیاسی حیثیت تے گل بات کر رہیاں نیں مگر کوئی ملک گیر تنطیم نئیں ابھر سکی جیہڑی سوانیاں دے سیاسی، معاشی، معاشرتی، سماجی مسائل بالخصوص سوانیاں سوال تے گل کرے بھئی سوانیاں دا مسئلہ اصل وچ ہے کیہ خود کیہ، اودی اپنی سوچ کیہ اے، کیہ کرنا چاؤندی اے، جنس دی بنیاد تے اس قدر تقسیم کیوں اے، اس دی تاریخی حیثیت کیہ اے، کیوں عزت غیرت دا ٹیکہ عورت نال جڑیا اے، کدوں تیکر عورت دی خریدو فروخت جاری روے گی؟ کاروکاری، وٹہ سٹہ، پیٹھی دی رسم، حق بخشوائی دی رسم، سوار دی رسم، گھریلو و خانگی تشدد دا شکار عورت آخر کدوں تک نشانہ بنی روے گی؟
ویمن ڈیمو کریٹک فرنٹ ک ایسی ملک گیرتنظیم تے پلیٹ فارم اے تے ایہہ ہی او قبلہ یا سمت اے جتھے مختلف طبقات، قوماں، قبیلیاں، ملازم پیشہ یا گھریلو سوانیاں اپنی اپنی انرجی، اپنا قیمتی وقت لا کے، مختلف استحصال زدہ طبقات نوں نال جوڑ دے ہویاں ہی اک مثبت، آزاد تے برابری والے سماج دیاں بنیاداں رکھیاں جا سکدیاں نیں۔
بھگت کبیر کہندا اے کہ:۔
نر، ناری میں ایک بسا ہے
دو دنیا یہ دیکھے کیوں
